معرفی کتاب «اعتکاف؛ ظرفیت، کارکردها و آسیب‌ها»

نويسنده کتاب اعتکاف روح‌الله عباسي است. اين کتاب توسط انتشارات پژوهشکده باقرالعلوم(ع) منتشر شده است. اين کتاب شامل فصل‌هايي با عناويني همچون: ظرفيت‌هاي موجود در اعتکاف، علل روي‌اوردن به اعتکاف،کارکردهاي اعتکاف، آسيب‌هاي احتمالي اعتکاف است. در پايان کتاب نيز راهکارهاي برون رفت از اين آسيب‌ها را در مصاحبه با اساتيد حوزه و دانشگاه بررسي کرده است.

در مقدمه کتاب آمده است: انسان، فطرت خداجوست و اين نياز فطري انسان‌ها با وجود فراز و فرودهايي که در زندگي بشري وجود دارد، همواره از نيازهاي اساسي بشر است، هرچند برخي در انتخاب مصداق آن، به‌اشتباه دچار شده سعي کرده‌اند اين نياز معنوي را از مسير معنويت‌هاي دروغين، ارضا کنند. بايد گفت، همين گرايش‌هاي معنوي، زمينه پيروزي انقلاب اسلامي و سرافرازي سربازان اسلام را در طول هشت سال جنگ تحميلي فراهم ساخت. و پيشرفت نظام اسلامي ايران نيز در گرو توجه به معنويت و تقويت روزافزون آن است.

يکي از روش‌هايي که در دين مبين اسلام، براي تقويت اين بعد ارتباطي انسان در نظر گرفته شده، سنت اعتکاف است که ظرفيت‌ها و کارکردهاي عبادي و اجتماعي فراواني دارد. گرچه در دوران اخير با وجود گسترش استقبال روزافزون از اعتکاف، تاکنون پژوهش‌هاي شايسته‌اي درباره آن صورت نگرفته است، در پژوهش حاضر، پس از تنظيم سؤالات تحقيق، مصاحبه‌هاي علمي نيمه‌باز با هشت نفر از استادان نخبه حوزه و دانشگاه صورت گرفت که نتيجه تحليل مضمون اين مصاحبه‌ها در اين مقدمه آورده شده است. در اين نوشتار به ويژگي‌هايي چون، جايگاه اعتكاف و ظرفيت‌هاي آن، کارکردهاي فردي و اجتماعي اعتکاف، راهکارهاي ارتقاي آثار آن و آسيب‌هاي موجود در برگزاري اعتکاف پرداخته‌شده اميد است زمينه‌هاي توجه مسئولان براي ارتقاي آثار اعتكاف و تلاش براي رفع آسيب‌هاي احتمالي و ورود پژوهشگران به اين عرصه را براي انجام تحقيقات علمي فراهم سازد.

اعتکاف، در لغت به معني مداومت و ملازمت و درنگ کردن است و در اصطلاح، به معناي حضور در مسجدي است براي عبادت. (مجلسي، 1414ق، ج 8: 684) اعتکاف در اصل از ماده «عكف» به معناي اقامت کردن، ماندن در جايي و ملازم بودن با چيزي و به معناي مواظبت و حبس و توقف است و نيز به معناي توجه به چيزي با ديد و تعظيم است. (طريحي ج 3: ??? و ابن منظور، ج45???) تعريفي که ابن براج درباره تعريف اعتکاف آورده، چنين است: «الاعتكاف في الشرع لبث متناول في مسجد معين لعبادة معينه ولا تثبت صحته الا بصوم» (طرابلسي، 1406ق: ??4)؛ درنگي را که انسان در يک مسجد، براي عبادت معيني انجام ميدهد، اعتکاف ميگويند. اين درنگ در مسجد، حتما بايد همراه با روزه‌داري آن فرد معتکف باشد.