معرفی کتاب روان‌شناسسی تربیتی

نویسنده کتاب روان‌شناسسی تربیتی( روان‌شناسی آموختن و یادگیری) اسماعیل بیابانگرد است. این کتاب توسط انتشارات نشر ویرایش منتشر شده است. تعاریف «روان‌شناسی تربیتی» به «بالا بردن کیفیت تدریس و یادگیری در آموزشگاه» تعریف سومی است که بدان اشاره می‌شود و درمجموع، از دیگر تعریف رساتر و قابل دفاع‌تر می‌نماید. در این تعریف، نکات ذیل نهفته است:

الف. روان شناسی تربیتی شاخه‌ای است از تعلیم و تربیت و نه روان‌شناسی است.

ب. هدف روان‌شناسی تربیتی مطالعه رفتار نیست، بلکه تغییر در رفتار است و روشن است که هدف اخیر جنبه ارزشی و فرهنگی دارد.

ج. روان‌شناسی تربیتی تنها جنبه کاربردی ندارد، بلکه ضمن قوی بودن این جنبه، از انجام و هدایت تحقیقات محض و یا غیرکاربردی خاص خود نیز ناگزیر است. یادآوری این نکته لازم است که اصولاً ترسیم یک خط مشخص و باریک، بین علوم محض و علوم کاربردی، اگر غیرممکن نباشد، آسان هم نیست. علوم محض معمولاً دانش را برای دانش می‌جویند، درصورتی‌که هدف علوم کاربردی در کسب اطلاعات و یا دنبال کردن دانش توجه به تأمین نیازهای انسانی است. باآنکه اغلب تحقیقات در روان‌شناسی تربیتی از نوع دوم است، اما تحقیقات از نوع اول نیز کم نیستند و یکی از نمونه‌های روشن آن کار نسبتاً خوب بنیامین بلوم است که در کتاب او تحت عنوان ثبات و تغییر در مشخصات انسانی بیان شده است.

د. موضوع روان‌شناسی تربیتی «تدریس و یادگیری» است و مباحث این رشته از معرفت مستقیم و یا غیرمستقیم، به‌طورکلی بر محور این دو مفهوم دور می‌زنند. مقدّم داشتن تدریس بر یادگیری در تعریف مزبور تصادفی نیست؛ زیرا صرف‌نظر از اینکه این دو لازم و ملزوم یکدیگر نیستند، اما در آموزشگاه همیشه اوّلی مقدّم بر دومی است. وانگهی در همه تعاریف ارائه شده از «تعلیم و تربیت» مفهوم تدریس تصریحاً و یا تلویحاً وجود دارد؛ مفهومی که متأسفانه در روان‌شناسی تربیتی معمولاً از آن غفلت می‌شود.

آنچه در این کتاب از تعریف روان‌شناسی تربیتی می‌خوانیم عبارتند از: "روان‌شناسی علم مطالعه‌ رفتار و فرایندهای ذهنی و روان‌شناسی تربیتی شاخه‌ای از روان‌شناسی است كه به مطالعه‌ دو موضوع مهم آموزش و یادگیری می‌پردازد. هدف روان‌شناسی تربیتی: 1- كمك به معلمان و مربیان به‌منظور آموزش بهتر. 2- كمك به دانش‌آموزان و فراگیران برای یادگیری مؤثر. 3- حل مشكلات و مسائل مربیان و دانش‌آموزان در فرایند آموزش و یادگیری، است". بر این اساس، كتاب حاضر این مباحث را شامل می‌شود: "روان‌شناسی تربیتی: علمی برای آموزش اثربخش"، "رشد شناختی"، "زمینه‌های اجتماعی و رشد هیجانی ـ اجتماعی"، "تفاوت‌های فردی"، "تنوع اجتماعی ـ فرهنگی و جنسیتی"، "یادگیرندگان استثنایی"، "رویكردهای رفتاری و اجتماعی ـ شناختی"، "رویكرد خبرپردازی"، "فرایندهای شناختی پیچیده"، "رویكردهای سازنده‌گرای اجتماعی"، "آموزش مهارت‌های تحصیلی به دانش‌آموزان"، "برنامه‌ریزی، آموزش و فناوری"، "انگیزش، آموزش و یادگیری"، "مدیریت كلاس درس" و "آزمون‌های استاندارد و آموزش".