معرفی کتاب عفاف و حجاب در سبک زندگی‌ ایرانی‌ اسلامی

کتاب «عفاف و حجاب در سبک زندگی ایرانی- اسلامی» نخستین دفتر از مجموعه‌ای 5 جلدی با عنوان «نقش و رسالت زن» است که توسط انتشارات انقلاب اسلامی منتشر شده است.

کتاب از 5 فصل با عناوین؛ عفّت و حیا، روابط زن و مرد، حجاب و پوشش، کشف حجاب و بی‌بندوباری و روش برخورد با بی‌بندوباری تشکیل شده است. از مهم‌ترین مسائل حائز اهمیّت این اثر استخراج آن بخش از بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای است که به طور خاص به بحث پیرامون مقولاتی نظیر؛ نظر اسلام درباره شخصیّت زن و نحوه بروز و ظهور اجتماعی آن، حجاب و عفاف، نقد دیدگاه غرب درباره‌ی زن و پیامدهای مبتذل آن در جامعه کنونی غرب، اهمیّت حفظ کانون گرم خانواده و مجموعه‌ای از توصیه‌های کلی و جزئی دقیق و حساب‌شده‌ی معظّمٌ‌له که آن را در خلال بیانات عمومی و یا در مراسم قرائت خطبه‌های عقد جوانان بیان نموده‌اند، - و البته بخشی از این توصیه‌ها نخستین بار در این کتاب منتشر شده – پرداخته است.

از دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای اسلام برای مرد و زن، این بینش را قائل است که این دو موجود، از لحاظ حقوق اساسی جامعه، ارزشهای معنوی، هدفهای بزرگ، برخورداری از معنویات و در زمینه‌ی علم و سلوک الی‌الله، هیچ تفاوتی با هم ندارند. هیچکس در نظام اسلامی نگفته است که در محیط‌های گوناگون جامعه، زنان و مردان هیچ تلاقیای با یکدیگر نداشته باشند. امّا درعین حال، زن و مرد را موظف کرده که از اختلاط به صورت بی‌بندوبار، بطور جدّی پرهیز کنند. از این منظر درواقع اسلام حجابی از حیا و شرم در میان زن و مرد- که البته فطری انسان هم هست- قرار داده است. بر همین اساس معظّمٌ‌له معتقدند که؛ «حالت عفّت و عصمت زنانه و حفاظ و حجابی که زن را از مرد در معاشرت جدا میکند و زن را شخصیّت انسانی میدهد و به او میدان کار، مبارزه، مطالعه و اندیشیدن میدهد و او را از وسیله‌ای برای التذاذ فقط خارج میکند. به او ارزش میدهد، شخصیّت میدهد»(12/ اردیبهشت /63). ازنظر ایشان اسلام معتقد است که مرد و زن باید یک مرزبندی میان خودشان در همه جا داشته باشند و میان زن و مرد مسلمان حجاب و مرزی معیّن شده است. بر این اساس اگر این حسّاسیّت اسلام نسبت به روابط و نوع اختلاط مرد و زن رعایت بشود، همه‌ی کارهایی که مردان میتوانند در عرصه‌ی اجتماعی انجام بدهند، زنان هم – اگر قدرت جسمانی و شوق و فرصتش را داشته باشند- میتوانند انجام بدهند. از دیدگاه رهبر معظّم انقلاب؛ «اگر بخواهیم در جامعه فحشا و فساد جنسی رواج پیدا نکند، بهتر از علاج، پیشگیری است و بهترین پیشگیری‌ها ایجاد همین محدودیّتها در روابط زن و مرد است که البّته به معنای کار نکردن زن نیست، شاغل نبودن زن نیست، به معنای درس نخواندن زن یا فعّالیّت اجتماعی نکردن یا توی کوچه و بازار نیامدن نیست، نخیر»(15/ دی /65). 

ازنظر آیت‌الله خامنه‌ای؛« حجاب برای زن به معنای ذلّت نیست، بلکه به معنای عصمت و حفظ زن است و نه فقط عصمت و حفظ زن، بلکه عصمت و حفاظت زن و مرد هردو»(17/ مرداد /65). ایشان معتقدند که اسلام در باب حجاب پوشش را معیّن نکرده بلکه مقصود را معیّن کرده است. و مقصود این است که دیدار زن و مرد و ملاقات طبیعی آنها به صورت روزمره تبدیل به یک عامل تحریک نشود و این هدف اسلام است. به طور طبیعی اگر از این زاویه به بحث حجاب بنگریم؛ حجاب مایه‌ی تشخّص و آزادی زن است؛ و برخلاف تبلیغات ظاهربینانه‌ی مادّیگرایان، مایه‌ی اسارت زن نیست. از این منظر؛«حجاب وقار است، متانت است، ارزشگذاری زن است، سنگین شدن کفّه‌ی آبرو و احترام اوست؛ این را باید خیلی قدر دانست و از اسلام باید به خاطر مسأله‌ی حجاب تشکر کرد؛ این جزو نعمت‌های الهی است»(23/ اردیبهشت/91). از نظر معظّمٌ‌له و بطور کلی؛ حجاب مقدّمه‌ای است برای جلوگیری از بیماریها و بلاهای کشنده و نابودکننده‌ی جامعه که عبارتند از فساد، فحشا و بی‌بندوباری جنسی. همچنین حجاب سدّی در برابر بلای وارداتی التذاذ جنسی مرد از زن تلقی میشود. از طرفی حفظ حجاب به زن کمک میکند تا بتواند به آن رتبه‌ی معنوی عالی خود برسد و دچار آن لغزشگاههای بسیار لغزندهای که سر راهش قرار داده‌اند، نشود، و درواقع حجاب امنیّت‌بخش زن و مرد و عامل حفظ عفاف زنان است.

از مسائل مورد اشاره رهبر معظّم انقلاب درباره بحث حجاب و عفاف، بحث از فتنه‌ی جنسی و خطرات مهلک آن برای هر جامعه و کشوری است؛ «فتنه‌ی جنسی که واقعاً هم فتنه‌ی بد و خطرناکی است و مایه‌ی ابتلای انسان‌هاست، مخصوص یک کشور، دو کشور، این جای دنیا و آن جای دنیا نیست؛ هر جا و در هر سطحی که زن و مرد دچار این فتنه بشوند، برای اینها گمراهی و غفلت و لغزش به وجود خواهد آمد. شرع مقدّس اسلام، بنا گذاشته است که این گنداب را بخشکاند»(16/ آبان /74). ایشان بدحجابی و رواج فساد را معلول باورها و فرهنگهای غلط دانسته و معتقدند که این باورها را باید با ارائه‌ی بحثها و کارهای اسلامی از میان برداشت. در همین چارچوب، ازنظر معظّمٌ‌له کشف حجاب درواقع؛ «مقدّمه‌ای برای برداشتن عفّت بود؛ برای برداشتن حیا در جامعه‌ی اسلامی بود؛ برای سرگرم کردن مردم به عامل بسیار قوی و نیرومند جنسی بود؛ برای اینکه از همه‌ی کارهای دیگر بمانند؛ و یک مدّتی هم موفّق شدند، امّا ایمان عمیق ملّت ایران نگذاشت.»(19/ دی /86). اگر اینگونه به پدیده حجاب و عفاف بنگریم، هرگونه انحراف از معیارهای اسلامی در این رابطه می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری برای اشخاص و حتّی برای کشور داشته باشد؛ «خودنمایی و جلوه‌فروشی، یک‌لحظه است و آثار سوء آن برای کشور، برای جامعه، برای اخلاق، حتّی برای سیاست، آثار مخرّب و ماندگار است؛ درحالیکه ملاحظه‌ی عفاف، ملاحظه‌ی حدود شرعی در رفتار و حرکات بانوان، اگر چنانچه سختی‌ای داشته باشد، سختیِ کوتاهی است، اما آثارش، آثار عمیق و ماندگاری است»(23/ اردیبهشت /91). بنابراین امروزه و با فرصتی که با وجود برپایی انقلاب اسلامی بوقوع پیوسته است زن در کشور ما میتواند در میدان سیاست و فعّالیّتهای سیاسی، اجتماعی، جهادی و حضور در میدان‌های گوناگون، شخصیّت خودش را با حفظ متانت و وقار و حجاب اسلامی نشان بدهد.

آیت‌الله خامنه‌ای درباره نحوه پوشش هرچند معتقدند که حجاب به معنای چادر نیست؛ امّا از نظر ایشان چادر -که از قدیم نیز مورد استفاده زنان ایرانی قرار گرفته- بهترین نوع حجاب است؛«من میگویم چادر بهترین نوع حجاب است، یک نشانه‌ی ملّی ماست، هیچ اشکال هم ندارد، هیچ منافاتی با هیچ نوع تحرّکی هم در زن ندارد. اگر واقعاً بنای تحرّک و کار اجتماعی و کار سیاسی و کار فکری باشد، لباس رسمی زن میتواند چادر باشد»(4/ دی /70).

از مباحث حائز اهمیّت دیگری که در خلال بیانات رهبر معظّم انقلاب اسلامی در این کتاب می‌توان مورد توجّه قرار داد، بحث از نوع نگاه غرب به شخصیّت زن و نقد این نوعِ از نگاه از منظر آیت‌الله خامنه‌ای است.

یکی از مسائل مورد اشاره از سوی رهبر معظّم انقلاب در نقد از وضعیت کنونی غرب در حوزه زنان بحث از عفاف در جامعه غربی است. از نظر ایشان هر حرکتی که برای دفاع از زن انجام میگیرد، باید رکن اصلی آن رعایت عفاف زن باشد؛« در غرب بخاطر اینکه به این نکته توجّه نشد- یعنی مسأله‌ی عفّت زنان مورد اهتمام قرار نگرفت و به آن اعتنایی نشد- کار به این بی‌بندوباری‌ها کشید. نباید بگذارند عفّت زن– که مهمترین عنصر برای شخصیّت زن است- مورد بی‌اعتنایی قرار بگیرد»(30/ مهر /76). ایشان با مثال آوردن از ایالات متّحده‌ی امریکا در مورد وضعیت تجاوز و تعدّی به زنان در این کشور می‌فرمایند؛ «آمار منتشر شده از سوی مقامات رسمی خود امریکا را من دیدم که یک مربوط به دادگستری امریکا و یکی هم مربوط به یک مقام دیگری بود. آمارها واقعاً وحشتانگیز است. در هر شش ثانیه، یک تجاوز به عنف در کشور امریکا صورت میگیرد! ببینید چقدر مسأله‌ی عفّت مهم است.»(30/ مهر /76). بنابراین معظّمٌ‌له صراحتاً تأکید دارند که؛ «نظرمان این است که بایستی زن پوشیده باشد و از اینکه امتزاج و اختلاط محیط زن و مرد را رد میکنیم سرافکنده نیستیم، ما طلبکاریم، این دنیاست، این فرهنگ غربی است که باید سرافکنده باشد به خاطر اینکه شأن زن را پایین آورده و این اختلاط و امتزاج را به وجود آورده و زن را سرگرم کرده و مرد را هم سرگرم کرده»(15/ دی /65).

مقام معظّم رهبری در بحث از زن و مرد، پرهیز و جدایی دو جنس را از ویژگی فرهنگ‌های اصیل و قدیمی غرب و شرق میدانند. ایشان معتقدند که بی‌بندوباری‌های فعلی جزو فرهنگ اصیل غربی نیست. همچنین در حوزه‌ی فرهنگی غیر غرب- در هر جای دیگر دنیا– نیز این جدایی دو جنس و پرهیز دو جنس از یکدیگر وجود داشته و حجاب و عفاف مخصوص اسلام نبوده است. از این منظر در دنیای سنت نیز بر رعایت حجاب تأکید شده است؛ «حجاب، تکریم آن کسی است که در حجاب است. حجاب زن، تکریم زن است. در بیشتر کشورها- حالا من «بیشتر» که میگوییم، چون همه را اطّلاع ندارم- در گذشته، در قدیم، در همین اروپا تا دویست، سیصد سال پیش زنهای اعیان و اشراف حجابی روی صورتشان می‌انداختند؛ در بعضی از فیلمهای قدیمی شاید دیده باشید. یک حجاب می‌انداختند که چشمها به روی آنها نیفتد. این، تکریم است. در ایران باستانی زنهای اعیان و اشراف و رؤسا همه باحجاب بودند؛ زنهای افراد پایین و طبقات پست، نه، بی‌حجاب هم می‌آمدند؛ مانعی هم نبود»(13/دی /86).